U radu Veliki san, san ili spavanje prenosi se u umetnički registar kao zajednička akcija članova grupe. Rad je prvi put izveden u privatnom prostoru, u spavaćoj sobi, 2010, zatim u galeriji i kao akcija u okviru izložbe Dubok san na 26. Memorijalu Nadežde Petrović 2012. u Čačku kada su članovi grupe spavali na Gradskom trgu. Ulaskom u registar umetnosti ova, krajnje privatna, svakodnevna i, pre svega, neumetnička aktivnost postaje “zajednička stvar” , umetnički način delovanja u javnom prostoru – galeriji, ulici. Takođe, to je aktivnost u kojoj svako može da učestvuje, jer nisu neophodne posebne predispozicije u smislu veštine, znanja i sl. To se naglašava i pozivom koji je grupa uputila preko lokalnih novina građanima Čačka da im se pridruže u ovoj zajedničkoj akciji.
Članovi slobodne umetničke zadruge Treći Beograd su: Anica Vučetić, Radoš Antonijević, Olivera Parlić, Milorad Mladenović, Sanja Latinović, Marko Marković, Marina Marković, Ranko Đanković, Milena Milosavljević i Selman Trtovac. (www.trecibeograd.org)
Ono što je, svakako, simptomatično jeste da li je ovakvu akciju moguće percipirati kao delovanje ili je reč o sasvim suprotnom, o nedelovanju u određenom kontekstu? Zajedničko delovanje ove grupe izjednačeno je sa zadovoljavanjem elementarne ljudske potrebe – spavanjem. “Zajednički rad” pervertiran je u zajednički ne-rad, ne-delovanje kao odsustvo bilo kakve aktivnosti. Spavanje kao aktivnost koja se odvija van svesnog, racionalnog oslobođeno je namera, projekcija, formalnog i estetskog uobličavanja. Ipak, odustajanje od delovanja, racionalnog, svesnog, estetskog i plasiranje ne-rada u javnom prostoru kao zajedničke aktivnosti jeste racionalno i svesno delovanje.
Instaliranje koncepta ne-rada može se posmatrati kao refleksija određenog konteksta u kojem je plasiranje nerada ili nemogućnosti delovanja ili izlišnosti rada proizvod društveno-ekonomskih prilika: opšte ekonomske nesigurnosti, pauperizacije, gubitka vrednosnih koordinata. Devalvacija značaja rada i pozitivnog određenja rada ogleda se u tome što se rad, u privatnom i profesionalnom smislu, ne prepoznaje kao sredstvo za postizanje ciljeva, uživanje, usavršavanje, već uzaludna, beskorisna navika ili nužnost onih koji nisu uspeli u životu. Ovakva vrednosna kategorizacija cirkuliše kako u pojedinačnim slučajevima tako i na nivou kompleksnih zajednica, od porodica do različitih interesnih grupa. Veliki san se može posmatrati kao statement grupe umetnika koja podržava ovu vrednosnu kategorizaciju. Istovremeno, može da se interpretira kao ukazivanje na otežanost ili čak nemogućnost delovanja pojedinaca u određenom društvenom okruženju ili izlišnosti, u ovom slučaju, umetničkog delovanja. Ovakav odnos prema radu i umetničkom delovanju, proizvod je određenog, lokalnog konteksta, ali i šireg globalnog stanja u kojem je umetnost izgubila kritički potencijal, jer je svedena na institucionalizovane, očekivane, poznate situacije bez efekta u širem, društvenom kontekstu.
Rad se može posmatrati i kao pokušaj osvajanja jednog novog prostora – izvan racionalnog, svesnog, realnog. To je prostor u kojem se odvija san, u kojem postojeće okolnosti, zakonitosti i nužnosti ne važe, u kojem umetnici zajednički deluju jer “sanjaju isti san”:
“Prva ideja o zajedničkom sanjanju je bila povezana sa praksama drevnih plemena Australije i Mikronezije, i tzv. lucidnog sna, u kome se svi pojedinci iz plemena susreću u snu i sanjaju dalje isti san. Naknadno, oni taj san vizualizuju, odnosno slikaju zajedničku »sliku«. U tim plemenima nema duševnih bolesti i nema kriminala! Ta vizija, koja potiče iz detinjstva čovečanstva, je preuzeta samo kao težnja grupe umetnika za nekim boljim svetom.” (Selman Trtovac, www.trecibeograd.org)
To može biti prostor koincidencija u kojem bliskost i blizina spavača uslovljavaju otvaranje netipičnih ili neuobičajenih komunikacionih kanala. Tu se prerađuju sadržaji iz svakodnevnog života, prihvataju i odbacuju u zavisnosti od intenziteta (stresa, traume, sreće, zadovoljstva)”, što predstavlja vrlo kompleksan “rad”. To može biti i utopistički prostor u kojem je delovanje neograničeno. No, to može biti i mapiranje jednog virtuelnog prostora u kojem je, možda, još jedino moguće “delovati”. To je prostor koji, kao svaki virtuelni događaj ima mogućnost da se aktualizuje. Taj prostor se otvara ka budućnosti kao novom konstruktu, drugačijem od sadašnjosti, prošlosti i, u tom smislu, to je možda jedini prostor u kojem se može delovati.
(Fluidni kontekst. Kontekstualne prakse u savremenoj umetnosti, FMK 2015)
